Ompoling van de aarde

[Koter]

 14 procent van ons gelooft dat we het het einde van onze beschaving nog gaan beleven tijdens ons leven blijkt uit verschillende wetenschappelijke studies. Hoe realistisch is dat? Tijd om een aantal scenario's eens ernstig onder de loep te nemen. We eindigen onze reeks met een relatief nieuw doemscenario: het omkeren van het aardmagnetisch veld en andere veranderingen in het magnetisch veld rond onze planeet.

Moest Homo Heidelbergensis een compas hebben gehad, dan zou de naald daarop naar het zuiden hebben gewezen. Het is immers pas sinds 780.000 jaar dat de magnetische zuidpool zich op de geografische noordpool bevindt. Een omkering van het aardmagnetisch veld houdt in dat de magnetische polen op Aarde van positie wisselen. We zullen maar meteen met de deur in huis vallen: van alle doemscenario's is dit het minst gevaarlijke. Het feit dat het met Homo Heidelbergensis niet ophield voor ons zegt genoeg. In de geschiedenis van de Aarde hebben de magnetische polen al vele malen met elkaar van positie gewisseld, en dat zal blijven gebeuren.

Normaal - tenminste de afgelopen 20 miljoen jaar - flipt de pool om de 200.000 à 300.000 jaar op onze planeet. We staan dus een beetje achter, maar dat wil niks zeggen. Tijdens het Krijt, dat eindigde 65 miljoen jaar geleden met een echt doomsday event (een asteroïde in de Golf van Mexico) was er zelfs een periode dat 40 miljoen jaar lang er geen polenwisseling was.

Bovendien is er geen enkele aanwijzing dat de laatste keer dat het gebeurde, 780.000 jaar geleden dus, tijdens wat de Brunhes-Matuyama reversal heet, er geen drastische veranderingen waren in het planten- of dierenleven op onze planeet. Dat weten we uit ondermeer fossielen, maar ook uit sedimentstalen bij diepe boringen in de oceaan. Daaruit blijkt dat er zelfs geen verandering qua zeeniveau was tijdens de jongste reversal en dat ook de samenstelling van onze atmosfeer niet wijzigde.

Het klimaat en het leven ging gewoon z'n gangetje (dat eerste is momenteel niet zo, maar dat leest u hier, en heeft niks met magnetische velden te maken maar met ons verbruik van fossiele brandstoffen). Belangrijk want het betekent dat magnetische poolshiften geen invloed hebben op de obliquiteit (of axiale variatie of de hellingshoek of inclinatie van de equator ten opzichte van de baan van de aarde rond de zon). Veranderingen daarin zorgen immers wel voor serieuze klimaattoestanden.

Waarom de polen shiften (en waarom het magnetisch veld verschuift) weten we niet precies, maar geofysici zijn er behoorlijk zeker van dat in het midden van onze planeet een solide ijzeren kern zit, omringd door een 'oceaan' van heet, vloeibaar ijzer.

Dat vloeibaar ijzer genereert het magnetisch veld rond onze planeet. Het beweegt ook een beetje, en dat verklaart waarom de magnetische noordpool ook niet constant is. Hij ligt nu 1.100 kilometer van de plaats waar hij in het begin van de 19de eeuw lag, en is zich ook sneller aan het verplaatsen, met ongeveer 60 kilometer per jaar.

Een polar shift is ook niet iets dat snel gaat: het proces duurt 1.000 à 10.000 jaar. Tijdens dat proces verzwakt het magnetisch veld dat ons beschermt tegen ondermeer schadelijke straling van de zon en de beruchte zonnevlammen, uitbarstingen op de zon die de deeltjes op ons afsturen die EMP's veroorzaken, waardoor onder andere het elektriciteitsnetwerk kan uitvallen. Daarna dikt het weer aan. Het sleutelwoord hier is 'verzwakt' wat iets anders is dan 'verdwijnt'. Worst case scenario tijdens zo'n periode van polar reversal - of tenminste op het moment van zwakste magnetisch veld is een mogelijke toename aan huidkanker, want er zullen makkelijker gaten in de ozonlaag worden geslagen door deeltjes afkomstig van de zon. Onze infrastructuur, met satellieten op kop zijn dan ook kwestbaarder. Maar nog eens: het is een traag proces en het is niet iets dat bijvoorbeeld van de ene dag op de andere zou kunnen gebeuren, en waar we ons dus perfect op zouden kunnen voorbereiden. Het zoiu ook goeie kanten hebben: zo zou noorderlicht in meer zuidelijke gebieden zichtbaar zijn.

Preppers zitten overigens met nog een ander verkeerd plaatje in hun hoofd: dat een poolshift de continenten en de tektonische platen in beweging zou zetten. Ze voorzien ook dat er veel aardbevingen bij komen te kijken en vulkaanuitbarstingen. Die stelling is één groot broodje aap. Het is perfect aantoonbaar dat bij polar shifts in het verleden (en er zijn er honderden geweest) zoiets nooit gebeurd is.

Wat wel niet duidelijk is wat het effect zou zijn bij dieren die geomagnetisme gebruiken om hun weg te vinden, zoals bijen, zeeschildpadden, walvissen en duiven.

Er zijn wel wat aanwijzingen dat het aardmagnetisch veld zich aan het omkeren is. Het magnetisch veld is aan het verzwakken, aan zo'n tempo zelfs dat het over 500 jaar verdwenen zal zijn. Alleen, dat is niks nieuws. Op een gegeven moment begint het gewoon weer toe te nemen. Niet dat we daar iets van zullen merken, tenzij u fabrikant van kompassen bent, en in dat geval liggen er gouden tijden in het vooruitzicht voor uw opvolgers.

HLN